Santra, a Conjecture by Achilles Statius

A Critical Note on Suetonius’ De grammaticis et rhetoribus 14.4

Authors

DOI:

https://doi.org/10.35699/1983-3636.2025.59422

Keywords:

Suetonius, Santra, De grammaticis et rhetoribus, classical reception, textual criticism, conjectural emendation, Achilles Statius

Abstract

The Suetonian fragment De grammaticis et rhetoribus provides scholars with ample material for critical discussion. Rediscovered in the 15th century, the codex Hersfeldensis – a now-lost Carolingian minuscule manuscript from the 9th-10th centuries – already contained a corrupt text. All humanist apographs derive from this archetype, which underlies the subsequent manuscript tradition and printed editions. Given the text’s lacunose state, early critics attempted to supplement problematic readings through conjecture. In this context, the Portuguese humanist Aquiles Statius (1524–1581) merits particular attention for his 1565 Roman edition of De grammaticis et rhetoribus, which includes brief philological observations with a substantial focus on textual criticism. One conjecture proposed by Statius for De grammaticis et rhetoribus 14.4 – namely “Santra” – aimed to resolve a passage containing the obscure satyra (and its graphic variants). This proposal remained overlooked for nearly three centuries, until it was revived by Ludwig Preller in 1846. Shortly thereafter, codex W, first described by J. Huemer in 1878, came to light, offering the reading santya, which provides indirect yet compelling support for Statius’ conjecture. This critical note therefore traces the reception history and interpretive trajectory of this passage in Suetonius’ De grammaticis et rhetoribus (14.4).

References

AULO GÉLIO. A. Gelli Noctium Atticarum Libri XX, recensuit Carolus Hosius. Editio stereotypa editionis prioris (MCMIII). Vol. 1–2. Stutgardiae: in aedibus B. G. Teubneri, 1959.

BARDON, H. La Littérature latine inconnue. Tome I: L’Époque républicaine. Paris: Klincksieck, 1952.

BIBLIOTECA NAZIONALE CENTRALE DI ROMA. Biblioteca Digitale. Página inicial. Disponível em: http://digitale.bnc.roma.sbn.it/tecadigitale/. Acesso em: 11 abr. 2025.

BIBLIOTECA NAZIONALE CENTRALE DI ROMA. Dettaglio manoscritto: Bellum Troianum; De vita Iulii Agricolae liber; De origine et moribus Germanorum, [s.d.]. Disponível em: http://digitale.bnc.roma.sbn.it/tecadigitale/manoscrittoantico/BNCR_Ms_VE_1631/BNCR_Ms_VE_1631/1. Acesso em: 31 mar. 2025.

BIBLIOTHÈQUE NATIONALE DE FRANCE. Gallica – Bibliothèque Numérique. Disponível em: https://gallica.bnf.fr/accueil/fr/html/accueil-fr. Acesso em: 11 abr. 2025.

BRUGNOLI, G. C. Suetoni Tranquilli Praeter Caesarum Libros Reliquae. Pars prior. De grammaticis et rhetoribus. 3. ed. Leipzig: B. G. Teubner, 1972.

BRUNET, J.-Ch. Manuel du libraire et de l’amateur de livres. Tome V. Paris: Firmin-Didot Frères, 1864.

CASAUBON, I. Suetonii Tranquilli De XII Caesaribus Libri VIII. Eiusdem De inlustribus grammaticis et de claris rhetoribus. Editio altera ab auctore emendata. Parisiis: Hieronymus Drouart, 1610.

DIGITAL VATICAN LIBRARY. DigiVatLib. Página inicial. Disponível em: https://digi.vatlib.it. Acesso em: 11 abr. 2025.

DIGITAL VATICAN LIBRARY. Manuscript - Ott.lat.1455, [s. d.]. Disponível em: https://digi.vatlib.it/view/MSS_Ott.lat.1455. Acesso em: 11 abr. 2025.

ESTAÇO, A. C. Suetonii Tranquilli Libri II de Inlustribus Grammaticis et Claris Rhetoribus, cum Achillis Statii Lusitani commentatione. Romae: ex officina Vincentii Lucchinii, 1565.

FUNAIOLI, G. Grammaticae Romanae Fragmenta. Vol. prius. Lipsiae: in aedibus B. G. Teubneri, 1907.

FUNAIOLI, G. Due codici di Svetonio De grammaticis et rhetoribus. Studi Italiani di Filologia Classica, v. 17, Firenze, 1909, p. 265–283.

GOLBÉRY, P. Suétone. Traduction Nouvelle. Tome III. Paris: C. L. F. Panckoucke, 1833.

HAVET, L. Manuel de critique verbale appliquée aux textes latins. Paris: Hachette, 1911.

HUEMER, J. Über eine Wiener Handschrift zum Dialogus und zur Germania des Tacitus, und zu Suetons Fragment De grammaticis et rhetoribus. In: TOMASCHEK, K.; HARTEL, W.; SCHELK, K. (ed.). Zeitschrift für die österreichischen Gymnasien, v. 29. Vindobonae: Carl Gerold’s Sohn, 1878. p. 801-813.

JERÔNIMO. Hieronymi De viris inlustribus liber. Ex recensione Guilelmi Herdingii. Lipsiae: in aedibus B. G. Teubneri, 1879.

KASTER, R. A. Studies on the Text of Suetonius, De Grammaticis et Rhetoribus. Atlanta: Scholars Press, 1992. (American Classical Studies, 28).

KASTER, R. A. Suetonius: De Grammaticis et Rhetoribus. Introduction, translation and commentary. Oxford: Clarendon Press, 1995.

KASTER, R. A. C. Suetoni Tranquilli De Vita Caesarum Libri VIII et De Grammaticis et Rhetoribus Liber. Oxford: Oxford University Press, 2016.

KEIL, H. Grammatici Latini ex recensione Henrici Keilii. Lipsiae: B. G. Teubner, 1880. (Scriptores de Orthographia, v. 7.).

LEIDEN UNIVERSITY LIBRARIES. Digital Collections. Disponível em: https://digitalcollections.universiteitleiden.nl. Acesso em: 11 abr. 2025.

MAGNALDI, G. Svetonio, Tacito e il codice Hersfeldense (I parte). Prometheus, v. 23, n. 2, p. 119-144, 1997. Disponível em: https://oaj.fupress.net/index.php/prometheus/article/view/544. Acesso em: 05 dez. 2025.

MARCIAL. M. Valerii Martialis Epigrammaton Libri, recognovit W. Heraeus, editionem correctiorem curavit Iacobus Borovskij. Lipsiae: in aedibus B. G. Teubneri, 1982.

MAZZACANE, R. Nonio Marcello, De conpendiosa doctrina, ll. I–III. A cura di R. Mazzacane; con la collaborazione di E. Magioncalda; introduzione di P. Gatti. Firenze: SISMEL Edizioni del Galluzo, 2014.

OSANN, F. C. Suetonii Tranquilli De grammaticis et rhetoribus libelli ex eiusdem opere De viris illustribus superstites. Gissae: s. n., 1854.

PRELLER, L. Vermischte Bemerkungen. Zeitschrift für die Alterthumswissenschaft, v. 4. Cassel: Theodor Fischer, 1846, p. 42–43.

PUGLIARELLO, M. Santra. Grammarians and their Digital Sources. 2025. Disponível em: https://doi.org/10.58079/p457. Acesso em: 31 mar. 2025.

QUINTILIANO. M. Fabi Quintiliani Institutionis Oratoriae Libri XII, edidit Ludwig Radermacher. Vol. 1–2. Lipsiae: in aedibus B. G. Teubneri, 1965.

REIFFERSCHEID, A. C. Suetoni Tranquilli praeter Caesarum Libros Reliquiae, edidit Augustus Reifferscheid. Lipsiae: B. G. Teubner, 1860.

ROBINSON, R. P. De fragmenti Suetoniani De grammaticis et rhetoribus codicum nexu et fide. Dissertatio. Urbanae: University of Illinois, 1920.

ROBINSON, R. P. C. Suetoni Tranquilli De Grammaticis et Rhetoribus. Edidit, apparatu et commentario criticis instruxit Rodney Potter Robinson. Paris: Librairie Ancienne Edouard Champion, 1925.

ROTH, C. L. C. Suetoni Tranquilli Quae Supersunt Omnia. Lipsiae: B. G. Teubneri, 1858.

SALAZAR, M. C. Los incunables de De grammaticis et rhetoribus de Suetonio conservados en bibliotecas españolas. In: RUIZ, I. (coord.); MARTÍNEZ, A.; MUÑOZ GARCÍA, M. T.; ORTIGOSA, I.; SAN JUAN MANSO, E. (eds.). Estudios de Filología e Historia en honor del profesor Vitalino Valcárcel, 2014. p. 199-206. Disponível em: http://hdl.handle.net/10261/279044. Acesso em: 2 abr. 2025.

SCHILDIVS, J. C. Suetonius Tranquillus et in eum commentarius. Lugduni: ex officina Francisci Hackii, 1647.

SCHULZE, W. Zur Geschichte lateinischer Eigennamen. Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften zu Göttingen. Berlin: Weidmannsche Buchhandlung, 1904.

SOUBIRAN, J. Les débuts du trimètre tragique à Rome: I. Le fragment de l’Athamas d’Ennius. Pallas, v. 31, p. 83-96, 1984. Disponível em: https://www.persee.fr/doc/palla_0031-0387_1984_num_31_1_1148. Acesso em: 26 nov. 2025.

VACHER, M. C. Suétone, Grammairiens et rhéteurs: texte établi et traduit. Paris: Les Belles Lettres, 1993.

WATMOUGH, M. M. Studies in the Etruscan loanwords in Latin. 1992. Tese (Doutorado em Letras) – University College London, Londres, 1992. Disponível em: https://discovery.ucl.ac.uk/id/eprint/10121058. Acesso em: 26 nov. 2025.

WISSOWA, G. Taciti Dialogus de Oratoribus; Suetonii De Viris Illustribus Fragmentum: Codex Leidensis Perizonianus phototypice editus. Lugduni Batavorum: A. W. Sijthoff, 1907.

Published

2025-12-12

Issue

Section

Dossiê: Abordagens à recepção dos Clássicos

How to Cite

Santra, a Conjecture by Achilles Statius: A Critical Note on Suetonius’ De grammaticis et rhetoribus 14.4. (2025). Nuntius Antiquus, 21(2), 1–21. https://doi.org/10.35699/1983-3636.2025.59422